Σε όλα τα μέρη της πατρίδας μας παιδιά γυρνούν από σπίτι σε σπίτι για να πουν τα κάλαντα την παραμονή κάθε μεγάλης γιορτής, όπως Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Θεοφάνια, Ανάσταση του Λαζάρου, Μεγάλη Παρασκευή. Σε κάποιες περιοχές, όπως στην ορεινή Αργιθέα των Αγράφων, όπου ο χειμώνας είναι πολύ βαρύς, με πολλά χιόνια και παγωνιές, τα παιδιά δεν κατάφερναν να βγουν για τα χριστουγεννιάτικα και τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα.
Εκεί τα παιδιά έβγαιναν κυρίως για το Λάζαρο (το Σάββατο του Λαζάρου) και για τη Μεγάλη Παρασκευή, γι? αυτό και όλα τα παιδιά που έλεγαν οποιαδήποτε κάλαντα τα έλεγαν και «λαζαρούδια» από το όνομα του Λαζάρου. Ανάλογα με την εποχή και τη γιορτή τα παιδιά εισέπρατταν το αντίστοιχο φιλοδώρημα.
Τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά ο κάθε νοικοκύρης τους έδινε καρύδια ή άλλα «φιλέματα»της εποχής, ενώ του Λαζάρου και τη Μεγάλη Παρασκευή τ? αυγά είχαν την τιμητική τους. Τα κέρματα, έστω και μικρής αξίας, δίνονταν πολύ σπάνια. Κάτι που σήμερα μας φαίνεται πολύ παράξενο είναι πως πριν κάμποσα χρόνια, ειδικά στα χωριά, κάλαντα έλεγαν μόνο τα αγόρια. Τα κορίτσια έμεναν στο σπίτι για τις δουλειές, αλλά και γιατί δεν ήταν σωστό να γυρνούν από πόρτα σε πόρτα!
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ
Καλήν ημέραν άρχοντες,
αν είναι ορισμός σας,
Χριστού την θεία γέννηση
να ειπώ στ? αρχοντικό σας,
Χριστός γεννάται σήμερον
εν Βηθλεέμ τη πόλει,
οι ουρανοί αγάλλονται,
χαίρει η κτίσις όλη.
Εν τω σπηλαίω τίκτεται,
εν φάτνη των αλόγων,
ο βασιλεύς των ουρανών
και ποιητής των όλων.
Πλήθος αγγέλων ψάλουσι
το Δόξα εν υψίστοις,
και τούτο άξιον εστί
η των ποιμένων πίστις.
Εδώ που τραγουδήσαμε,
πέτρα να μη ραγίσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού,
χρόνια πολλά να ζήσει.
ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά, ψηλή μου δεντρολιβανιά, κι αρχή καλός μας χρόνος, εκκλησιά με τ? άγιο θρόνος. Αρχή που βγήκε ο Χριστός, άγιος και πνευματικός, στη γη να περπατήσει και να μας καλοκαρδίσει. Άγιος Βασίλης έρχεται -άρχοντες το κατέχετε- από την Καισαρεία είσαι αρχόντισσα, κυρία. Βαστάει εικόνα και χαρτί με το Χριστό το λυτρωτή, χαρτί και καλαμάρι, δες και με το παλικάρι. Κάτσε να φας, κάτσε να πιεις, κάτσε τον πόνο σου να πεις, κάτσε να τραγουδήσεις, και να μας καλοκαρδίσεις. ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ
Αύριο είν? τα Φώτα και φωτισμός
και χαρές μεγάλες τ? αφέντη μας
σπάργανα βασταίνει και γιον κρατεί
και τον Ιωάννη παρακαλεί.
Ιωάννη αφέντη και Πρόδρομε
συ θε να βαφτίσεις Θεού παιδί
μες την κολυμπήθρα την αργυρή,
πού ?παιρνε νεράκι και νίβονταν
και χρυσό μαντ?λάκι σκουπίζονταν.
Πάψε κυρ? μητέρα τα δάκρυα
όσο ν? ανεβούμε στ?ς εφτά ουρανούς,
να παρακαλέσω τον Κύριον
να μας ρίξει αγίασμα, δροσιά στη γη,
ν? αγιαστούν οι βρύσες και τα νερά
ν? αγιαστεί κι ο αφέντης με την κυρά.
Καρδίτσα
ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ
Σήμερα τα Φώτα κι ο φωτισμός
και χαρά μεγάλη στον Κύριό μας.
Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό
είν? η Παναγία η Δέσποινα
με τα θυμιατούρια στα δάχτυλα
και τον Άγιο ? Γιάννη παρακαλεί:
-«Άγιε μου Γιάννη και Πρόδρομε,
δύνασαι βαφτίσεις Θεού παιδί;»
-«Δύναμαι και θέλω και προσκυνώ
και τον Κύριό μου παρακαλώ.
Αύριο ν? ανέβω στους ουρανούς
να καταπατήσω τα είδωλα».
Πανελλήνιο
Ζωή Βάσιλα
